24 października przypada Dzień Pracownika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to okazja do refleksji nad historią i osiągnięciami tego ważnego podmiotu, który odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu obywatelom bezpieczeństwa finansowego. W dzisiejszych czasach system ubezpieczeń społecznych jest nieodzowną częścią życia społecznego. Zapewnia on ochronę finansową w sytuacjach choroby, wypadku czy emerytury. Jednakże, droga do wypracowania takiego systemu w Polsce była długa i niepozbawiona wyzwań.

Wiek XIX: pierwsze koncepcje ubezpieczeń społecznych

Okres XIX wieku to era gwałtownych przemian społecznych. Państwa europejskie zmuszone były wprowadzić politykę socjalną. Niemcy już w 1883 roku ustanowiły ustawę o ubezpieczeniach chorobowych, gwarantującą prawo do leczenia, renty w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy oraz prawo do emerytury po ukończeniu 70 lat. Podobne systemy pojawiały się w innych krajach.

Era zaborów i wyzwania odrodzonej Rzeczypospolitej

Przed odzyskaniem niepodległości w 1918 roku, ziemie polskie znajdowały się pod zaborami różnych państw. Każde z tych państw miało własne, zróżnicowane prawodawstwo dotyczące ubezpieczeń społecznych. Niemniej, najbardziej kompleksowy system ubezpieczeń społecznych został wprowadzony w Niemczech podczas kanclerstwa Otto von Bismarcka. Natomiast w Rosji funkcjonował on w ograniczonej formie.

II Rzeczpospolita stanęła przed zadaniem stworzenia jednolitego i nowoczesnego państwa. To samo dotyczyło systemu ubezpieczeń społecznych. Należało ujednolicić ustawodawstwo oraz dostosować je do warunków niepodległego kraju. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski już w 1919 roku wprowadził ubezpieczenie zdrowotne i powstały Kasy Chorych. Już w 1918 roku robotnikom przyznano specjalny zasiłek, a w 1919 roku wprowadzono ubezpieczenie zdrowotne. Kolejne ważne kroki to: ubezpieczenie na wypadek choroby (1920), ubezpieczenie na wypadek bezrobocia (1924), oraz rozporządzenie Prezydenta o ubezpieczeniu społecznym pracowników umysłowych (1927).

28 marca 1933 r. uchwalona została ustawa „o ubezpieczeniu społecznem”, scalająca system ubezpieczeń społecznych, nadając jednolity charakter prawu odradzającej się Polski. Uchwalenie tej ustawy poprzedzały burzliwe dyskusje. W tym czasie dokonywano także zasadniczej przebudowy gospodarczej kraju. Powstał polski port morski w Gdyni, a także Centralny Okręg Przemysłowy. Ustawę scaleniową szybko nowelizowano. Już 24 października 1934 r. prezydent Ignacy Mościcki wprowadził zmiany w przepisach i tym samym powołał Zakład Ubezpieczeń Społecznych i pięć funduszy ubezpieczeniowych.

Nowoczesne państwo, nowoczesna instytucja

Po scaleniu systemu, ZUS stał się kluczową instytucją realizującą szeroki zakres polityki społecznej. Nie tylko administrował ubezpieczeniami, ale także aktywnie uczestniczył w działaniach edukacyjnych i prewencyjnych. Nadwyżki finansowe były przeznaczane na projekty budowlane oraz inicjatywy prozdrowotne.

Już wtedy ZUS wykorzystywał nowoczesne metody matematyczne i statystyczne, stając się jednym z najnowocześniejszych systemów w ówczesnej Europie.

ZUS został stworzony jako państwowy monopol ubezpieczeniowy. Jego celem było zapewnienie obywatelom ochrony finansowej w razie choroby, wypadku, czy potrzeby emerytalnej. Składka na ubezpieczenia społeczne była oparta na współfinansowaniu pracodawców oraz pracowników.

Wojenne widma

Po klęsce wrześniowej, finanse funduszy ubezpieczeniowych zostały zrujnowane. Jednak mimo okupacji niemieckiej, ZUS funkcjonował na terenie Generalnego Gubernatorstwa, wypłacając świadczenia i dając zatrudnienie, ratując życie wielu osobom. Jednak na terenach zajętych przez ZSRR, polskie instytucje, w tym ZUS, przestały istnieć.

Po ataku na ZSRR, Niemcy zajęli resztę polskich ziem. Wzmógł się terror, a pracownicy ubezpieczeń społecznych, mimo grożących kar, wstępowali do konspiracji niepodległościowej. Pod koniec wojny, przygotowywano się do reformy systemu ubezpieczeń.

Powstanie Warszawskie, trwające przez 63 dni, mobilizowało wielu pracowników i współpracowników ZUS. Szczególną rolę odegrali lekarze Ubezpieczalni.

Transformacje w okresie PRL (1945-1954)

Po zakończeniu wojny, radość z pokonania III Rzeszy szybko została zduszona przez ustrój komunistyczny. Wyznaczono nowe granice Polski, a straty ludnościowe i materialne były olbrzymie. ZUS wrócił do roli koordynatora systemu ubezpieczeń społecznych.

W okresie stalinowskim, instytucje państwowe były poddawane ideologizacji, a odstępstwa od doktryny karane surowo. Proces ten nie ominął także ZUS-u. W 1950 roku zniesiono samodzielność funduszy ubezpieczeniowych, a w 1951 roku finanse ubezpieczeń społecznych włączono do budżetu państwa. W 1953 roku pojawiła się koncepcja likwidacji samego ZUS.

Zagrożone istnienie ZUS-u

W 1955 roku, w ramach zniesienia wszelkich przejawów samorządności i niezależności, nastąpiła likwidacja ZUS-u. Jednak po październiku 1956 roku, wraz z dojściem do władzy Władysława Gomułki, nastąpiło złagodzenie systemu politycznego. Kończyła się epoka stalinowskiego terroru, a państwo działało pod hasłem naprawy „błędów i wypaczeń”. Ustawą z 13 kwietnia 1960 roku ZUS został przywrócony i podejmuje swoje zadania, zapewniając ciągłość ubezpieczeń i terminowo wypłacając świadczenia. Lata 60. to okres „małej stabilizacji”, a w latach 70. powszechnym systemem emerytalnym zostają objęte kolejne grupy społeczne, w tym rolnicy.

Stan wojenny i transformacje polityczne

Powstanie „Solidarności” i jej legalna działalność w latach 1980-81 czyniły ubezpieczenia społeczne obszarem o wyjątkowej wrażliwości politycznej. Niezależny związek zawodowy domagał się sprawiedliwości społecznej w zakresie świadczeń realizowanych przez państwo. Stan wojenny wstrzymał wszelkie przejawy demokratyzacji i blokował realizację postulatów. Po jego zakończeniu, pod koniec lat 80., kryzys wymusił zmiany ustrojowe. Powstaje Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, który ma zapewnić racjonalne finansowanie świadczeń. ZUS podejmuje pierwsze próby informatyzacji systemu ubezpieczeń.

Szok wolnego rynku

Pierwsza dekada III Rzeczypospolitej to radość z odzyskania swobód demokratycznych, lecz także społeczny szok transformacji i gigantyczna inflacja. ZUS musił funkcjonować w trudnych warunkach gospodarczo-finansowych. Zlikwidowanych zostało wiele przedsiębiorstw. Gwałtownie kurczył się rynek pracy. Aby uchronić się przed bezrobociem, wiele osób decydowało się wcześniej przejść na emeryturę. Wzrastała liczba wypłacanych przez ZUS świadczeń. Nadwerężało to fundusze ubezpieczeń społecznych. Konieczna była reforma systemu.

Czas reform i nowoczesnych metod zarządzania

Reforma emerytalna w 1999 roku zmienia sposób obliczania emerytur. Jej istotą jest zmiana sposobu obliczania emerytury, której wysokość zależy przede wszystkim od sumy odprowadzonych składek. To wymagało utworzenia milionów indywidualnych kont dla ubezpieczonych. Wprowadzone zostały także dodatkowe formy oszczędzania na emeryturę (tzw. III filar).

W drugiej dekadzie XXI wieku ZUS wprowadza nowoczesne metody zarządzania, wzorowane na rozwiązaniach stosowanych w firmach komercyjnych. Realizowana jest strategia przekształceń, której celem jest zwiększenie satysfakcji klienta dzięki innowacyjnym rozwiązaniom dotyczącym obsługi. Kompleksowy System Informatyczny ZUS staje się jednym z najbardziej zaawansowanych rozwiązań technologicznych w Europie.

Dziewięć dekad działalności ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych od ponad ośmiu dekad nieprzerwanie wypłaca Polakom należne świadczenia. System ubezpieczeń społecznych zmienia się wraz z warunkami społecznymi i ekonomicznymi. Polacy żyją coraz dłużej i mają coraz mniej dzieci. Pojawiają się pytania o zmianę zasad funkcjonowania ubezpieczeń społecznych. Niezależnie jednak od decyzji, jakie zostaną podjęte w przyszłości, należne świadczenia będą wypłacane, a składki pobierane. Ubezpieczenia społeczne są bowiem jednym z najważniejszych elementów polityki społecznej państwa. Zgodnie ze strategią rozwoju ZUS poszerza zakres usług elektronicznych, a jednocześnie wciąż podnosi jakość obsługi klientów w swoich placówkach. Prowadzi również szeroką działalność edukacyjną i informacyjną. Do ZUS wpływają składki na ubezpieczenia społeczne za 15,38 mln osób, a wpłaca je 2,5 mln przedsiębiorców. W 2017 roku wypłacono z FUS prawie 137,10 mld zł emerytur. Ponad 48,24 mld zł wydano na świadczenia z funduszu rentowego.

Ubezpieczenia społeczne stanowią ważny filar państwowości, odegrały znaczącą rolę w jej kształtowaniu oraz w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego i solidaryzmu społecznego. Zarówno w II Rzeczpospolitej, jak i teraz, obowiązuje ten sam mechanizm redystrybucji. Trwałe są też mechanizmy zabezpieczenia społecznego. Pozostaje też najważniejsze – gwarancja terminowej wypłaty świadczeń i dbałość o jak najlepszą jakość obsługi klientów, troska o zdrowie i sprawność ubezpieczonych oraz powszechna edukacja w dziedzinie ubezpieczeń społecznych i naukowe podstawy systemu.

Dzięki systematycznym zmianom i modernizacjom, Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obecnie jedną z kluczowych instytucji w Polsce. Zapewniając obywatelom bezpieczeństwo finansowe, odgrywa kluczową rolę w budowaniu solidaryzmu społecznego i społeczeństwa obywatelskiego. Rozwój polskiego systemu ubezpieczeń społecznych to fascynująca podróż przez różne etapy historii naszego kraju. Dzięki zaangażowaniu wielu osób, udało się stworzyć kompleksowy system, który stanowi podstawę opieki społecznej w Polsce.

Chcielibyśmy podzielić się z Państwem najnowszymi zakupami do naszej biblioteki naukowej, które wzbogacają nasz zbiór wiedzy na tematy związane z rynkiem pracy oraz zabezpieczeniem społecznym.

 „Osoby młode na rynku pracy”

Ta obszerna analiza skupia się na wyzwaniach, przed jakimi stają młodzi profesjonaliści na dzisiejszym rynku pracy. Książka wnikliwie analizuje zmieniające się oczekiwania pracodawców, trendy rekrutacyjne oraz strategie adaptacyjne niezbędne w dynamicznym otoczeniu zawodowym. Zawiera również praktyczne porady dotyczące budowania kariery i rozwijania umiejętności niezbędnych do osiągnięcia sukcesu zawodowego.

„Kompetencje pracowników uczelni badawczych w Polsce”

Ta pionierska publikacja oferuje dogłębne zrozumienie roli kompetencji w kontekście polskich uczelni badawczych. Autor przygląda się kluczowym umiejętnościom niezbędnym w środowisku naukowym, analizuje trendy w rozwoju zawodowym pracowników akademickich oraz proponuje strategie doskonalenia kompetencji, które mogą mieć kluczowe znaczenie w budowaniu kariery w obszarze badawczym.

„Konstytucyjny obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom i jego realizacja w praktyce”

Książka stanowi głębokie studium konstytucyjnego obowiązku zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom. Autor analizuje prawną strukturę tego obowiązku oraz bada różne aspekty jego implementacji w praktyce. Poprzez praktyczne przykłady i studia przypadków, publikacja rzetelnie prezentuje aktualne wyzwania w realizacji tego kluczowego obowiązku.

„Otoczenie współczesnych organizacji – szanse i wyzwania nowej normalności gospodarczej”

Ta książka stanowi wszechstronne spojrzenie na zmiany w otoczeniu ekonomicznym, z uwzględnieniem nowej rzeczywistości, jaką niesie ze sobą współczesna gospodarka. Autor dokonuje analizy szans i wyzwań, z jakimi muszą się mierzyć organizacje, aby skutecznie funkcjonować w dynamicznym i konkurencyjnym otoczeniu biznesowym.

„Prawo pracy w praktyce”

Książka stanowi doskonałe narzędzie dla praktyków zajmujących się prawem pracy. Autor prezentuje praktyczne aspekty prawa pracy, wykorzystując rzeczywiste przypadki i sytuacje zawodowe. Publikacja oferuje czytelnikowi praktyczne rozwiązania, które można zastosować w codziennej praktyce zawodowej.

A także:

„Świadczenia rodzinne”

„Upadłość przedsiębiorców z uwzględnieniem praktyki notarialnej: wzory dokumentów”

„Prawo pracy:  zbiór przepisów 2023”

„Kodeks pracy: komentarz: ustawy towarzyszące z orzecznictwem”

„Prawo pracy: pytania i odpowiedzi”

Zapraszamy do zapoznania się z naszymi nowymi nabytkami, które dostarczą cennych informacji i wiedzy dla specjalistów zajmujących się tematyką pracy i zabezpieczenia społecznego. Zawartość naszego katalogu dostępna jest pod linkiem http://aleph.gbpizs.gov.pl/F. Bądź na bieżąco z najnowszymi trendami i analizami! 

Pod koniec września bieżącego roku, Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego otrzymała od Instytutu Strat Wojennych im. Jana Karskiego skróconą wersję wydawnictwa opisującego rozmiar szkód, które Polska poniosła w II wojnie światowej . Pełna wersja „Raportu o stratach poniesionych przez Polskę w wyniku agresji i okupacji niemieckiej w wyniku II wojny światowej 1939-1945” została zaprezentowana 1 września 2022 roku na Zamku Królewskim w Warszawie, upamiętniając 83. rocznicę wybuchu II wojny światowej. Publikacja ta jest efektem wieloletnich, intensywnych badań przeprowadzonych przez 33 wybitnych badaczy i specjalistów z różnych dziedzin nauki, w tym historyków, ekonomistów, archiwistów oraz prawników.

O czym opowiada ten wyjątkowy raport?

Tom I raportu poświęcony jest opisowi i ocenie strat materialnych i niematerialnych poniesionych przez Rzeczpospolitą Polską w okresie II Wojny Światowej (1939-1945). To wnikliwe spojrzenie na tragiczne doświadczenia kraju w tym burzliwym okresie.

Tom II to dokumentacja fotograficzna ukazująca bestialstwo niemieckich zbrodni wojennych przeciwko obywatelom Polskim. To niezaprzeczalne świadectwo krzywd wyrządzonych polskiemu społeczeństwu.

Tom III zawiera listę miejsc zbrodni, przygotowaną na podstawie badań prowadzonych przez Centralną Komisję do Badania Zbrodni Niemieckich. To ważne narzędzie w dokumentowaniu historii.

Dzięki różnorodności specjalistów zaangażowanych w tworzenie raportu, publikacja prezentuje temat z wielu perspektyw, obejmujących historię, ekonomię, archiwistykę i prawo. To daje czytelnikom szeroki wgląd w zagadnienia poruszone w tym opracowaniu. Wojna spowodowała ogromne zniszczenia infrastruktury i gospodarki w Europie, w tym również w Polsce. Odbudowa i rozwój gospodarczy stały się priorytetem, co wpłynęło na organizację rynku pracy oraz polityki zatrudnienia. Zrozumienie tego okresu jest fundamentalne dla zrozumienia kształtowania się współczesnych systemów pracy i zabezpieczenia społecznego. 

Dostępność raportu

Raport jest dostępny do pobrania w języku polskim pod linkiem https://instytutstratwojennych.pl oraz w języku angielskim pod linkiem https://www.reparations-for-poland.com. Wersje skrócone raportu w językach polskim, angielskim i niemieckim są także dostępne pod wskazanymi linkami.

To wyjątkowe opracowanie stanowi ważny krok w docenianiu i zrozumieniu tragicznych doświadczeń Polski w czasie II wojny światowej. Jest to również wyraz hołdu dla tych, którzy poświęcili się, aby tę historię ocalić od zapomnienia.

20 września 2023 r. w Warszawie odbyła się konferencja naukowa pt.: „Usługi społeczne: przeszłość – teraźniejszość – przyszłość. Kierunki rozwoju pomocy społecznej w 100-lecie ustawy o opiece społecznej”. Spotkanie zostało zorganizowane w ramach projektu „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie mechanizmów i planów deinstytucjonalizacji usług społecznych”. Jego współorganizatorami byli Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych oraz Fundacja Flexi Mind. Wydarzenie to miało na celu analizę historii pomocy społecznej oraz określenie kierunków jej przyszłego rozwoju w kontekście obchodów 100-lecia ustawy o opiece społecznej. Na konferencję zaproszona została Pani Justyna Garbarczyk, Dyrektor Głównej Biblioteki Pracy i Zabezpieczenia Społecznego.

Sesja I rozpoczęła się od rejestracji uczestników i kawy powitalnej, a następnie przejęła dr Piotr Kurowski z IPiSS. Otwarcie konferencji uświetniła obecność Marleny Maląg, Minister Rodziny i Polityki Społecznej, która wygłosiła inspirujące przemówienie. Dr Elżbieta Bojanowska, Dyrektor IPiSS, wprowadziła nas w tematykę konferencji.

Podczas tej sesji, dr hab. Jerzy Krzyszkowski, Profesor Uniwersytetu Jana Długosza, przedstawił kontekst historyczny pomocy społecznej. Natomiast dr hab. Marek Rymsza, pracownik naukowy Uniwersytetu Warszawskiego oraz doradca w Kancelarii Prezydenta RP, zaprezentował kierunki i perspektywy rozwoju pomocy społecznej. Dr hab. Agnieszka Sowa-Kofta, Profesor IPiSS, omówiła rolę instytucji pomocy społecznej wobec potrzeb wybranych grup ludności. Sesję zakończyła sesja pytań i odpowiedzi.

Sesja II poświęcona była deinstytucjonalizacji usług społecznych w praktyce. Dyrektorki Domów Społecznych i Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie podzieliły się swoimi doświadczeniami i spojrzeniem na praktyczne aspekty deinstytucjonalizacji. To była okazja do zapoznania się z efektami tych działań na poziomie lokalnym. Następnie odbyła się debata panelowa pod hasłem „Perspektywy rozwoju pomocy społecznej”. Moderator dr Piotr Kurowski z IPiSS poprowadził dyskusję, w której udział wzięli eksperci i przedstawiciele instytucji, m.in.: Stanisław Szwed, Sekretarz Stanu w MRiPS, dr Elżbieta Bojanowska, Dyrektor IPiSS oraz Kierownik Zakładu Gerontologii i Polityki Społecznej Wydziału Społeczno-Ekonomicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dr hab. Ryszard Szarfenberg, Profesor UW, Rafał Barański, Zastępca Dyrektora ROPS w Krakowie, Joanna Cieślik, Dyrektor MOPS w Przasnyszu, oraz Grzegorz Żymła, Dyrektor ds. zarządzania projektami, Caritas Archidiecezja Katowicka. W trakcie debaty poruszano kwestie rozwoju systemu pomocy społecznej w Polsce oraz sposobów efektywnego wsparcia osób potrzebujących.

Dziękujemy wszystkim uczestnikom, prelegentom oraz organizatorom za wspaniałą konferencję, pełną cennych dyskusji i inspirujących prelekcji. To wydarzenie na pewno przyczyni się do dalszego rozwoju polskiej pomocy społecznej i wpłynie na kształtowanie przyszłości tej istotnej dziedziny.

Współczesne środowisko pracy stawia coraz większe wymagania przed profesjonalistami. Dla wielu z nas wydajność w miejscu pracy staje się kluczowym elementem osiągnięcia sukcesu zawodowego. Powrót do pracy po urlopie może być wyzwaniem dla naszej produktywności. Jak wykorzystać poznawcze i behawioralne mechanizmy, by odzyskać skuteczność w miejscu pracy po letnim wypoczynku? Oto kilka istotnych wskazówek, które oferuje psychologia produktywności.

Rola planowania i priorytetów

Najpierw, kluczowym elementem jest odpowiednie planowanie zadań. Tworzenie priorytetów i rozdzielenie pracy na etapy pozwala uniknąć rozproszenia uwagi. Optymalne wyznaczenie priorytetów sprawia, że skupiamy się na najważniejszych i najbardziej wymagających zadaniach, co prowadzi do zwiększenia efektywności naszej pracy.

Warto też zauważyć, że według badań naukowych, zbyt duża liczba zadań naraz może prowadzić do spadku wydajności. Dlatego tak ważne jest, aby w miarę możliwości unikać przeciążenia obowiązkami. Odpowiednie rozłożenie zadań na dni robocze oraz planowanie oddechowych momentów jest kluczowe dla utrzymania stabilnej produktywności.

Psychologia motywacji

Psychologia produktywności skupia się również na analizie mechanizmów motywacji. Wewnętrzna motywacja, czyli chęć samorealizacji i osiągania sukcesów, jest kluczowym czynnikiem wpływającym na naszą wydajność. Dlatego warto stawiać sobie ambitne cele i śledzić własny postęp. To daje nam dodatkowy bodziec do efektywnej pracy.

Należy również podkreślić rolę zewnętrznych bodźców. Pochwały, nagrody czy pozytywne opinie współpracowników mogą znacząco wpłynąć na naszą motywację do działania. Z tego powodu, budowanie wspierającego i uznającego środowiska pracy jest kluczowym elementem optymalizacji produktywności.

Znaczenie odpoczynku i regeneracji

Badania nad produktywnością jednoznacznie wskazują, że prawidłowy odpoczynek ma kluczowe znaczenie dla utrzymania wysokiej wydajności. Krótkie przerwy w trakcie dnia pozwalają na regenerację umysłu i przywracanie skupienia. Dlatego warto wykorzystać je w sposób świadomy.

Co więcej, prawidłowy sen jest niezwykle istotny dla naszej produktywności. Brak odpowiedniej ilości snu prowadzi do obniżenia koncentracji oraz spadku wydajności. Dlatego dbanie o jakość i regularność snu jest kluczowym elementem optymalizacji pracy zawodowej.

Mądra gospodarka czasem i zasobami własnej produktywności

Psychologia produktywności to obszar, który oferuje nam szereg narzędzi do optymalizacji naszej pracy. Kluczowymi elementami są planowanie zadań, zrozumienie mechanizmów motywacji oraz dbanie o regenerację. Dzięki tym narzędziom możemy nie tylko zwiększyć wydajność naszej pracy, ale również osiągnąć wyższy poziom satysfakcji z wykonywanych obowiązków. Zrozumienie psychologicznych aspektów pracy to klucz do sukcesu w coraz bardziej wymagającym środowisku zawodowym.